Meningokoki i inwazyjna choroba meningokokowa

Meningokoki to bakterie nazywane inaczej dwoinkami zapalenia opon mózgowych. Te groźne drobnoustroje wywołują inwazyjną chorobę meningokokową – w skrócie IChM. Szacuje się, że w Polsce ok. 10 proc. osób jest nosicielami bakterii menigokokowych, są to osoby zdrowe, które nie wykazują objawów zakażenia. W środowiskach zamkniętych, takich jak żłobki czy przedszkola, nosicielami może być nawet 80 proc. dzieci. W takich miejscach szczególnie łatwo o zakażenie. IChM to najczęstsza postać zakażeń meningokokowych. IChM rozwija się, gdy bakterie dwoinki trafią do jałowych miejsc w organizmie człowieka – do krwi czy płynu mózgowo-rdzeniowego. Najczęściej IChM przebiega pod postacią zagrażającego życiu zapalenia opon mózgowych i/lub sepsy. Meningokoki rzadko powodują zakażenia o łagodnym przebiegu.

Dzieci najbardziej narażone na zakażenia meningokokami

Meningokokami może zakazić się każdy, jednak 60–90 proc. zachorowań dotyczy dzieci i młodzieży. Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, a najczęstszym czynnikiem ryzyka zakażenia zaskoczenia jest przebywanie w dużych skupiskach ludzi, zwłaszcza jeśli dotyczy to zamkniętych pomieszczeń. Do zakażeń dochodzi najczęściej w żłobkach i przedszkolach. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni, dlatego tak łatwo o zakażenie w żłobku czy przedszkolu. Wystarczy kichnięcie, dotykanie ustami tej samej zabawki czy jedzenie tymi samymi sztućcami, żeby doszło do zakażenia kolejnego dziecka.

Przebieg zakażenie meningokokami

Zakażenie meningokokami w początkowej fazie przypomina przeziębienie, dlatego trudno je rozpoznać. Diagnostykę utrudnia dodatkowo różnorodny przebieg choroby w różnych grupach wiekowych. Wczesne zdiagnozowanie choroby jest ważne, gdyż rozwija się ona bardzo szybko i w ciągu 24 godzin może doprowadzić do śmierci. Wczesna diagnostyka pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia. Rodzice powinni uważnie obserwować dziecko, u którego występuję objawy takie, jak: gorączka, wymioty, senność, drażliwość, zmieniony kolor skóry, trudności w oddychaniu, ból nóg. Objawy takie jak wybroczyny, zaburzenia świadomości, utrata przytomności i drgawki powinny być traktowane jak czerwone flagi i skłaniać rodziców do natychmiastowej wizyty w szpitalu.

Powikłania zakażeń meningokokami

Zakażenia meningokokami często mają ciężki przebieg. W przypadku wystąpienia IChM śmiertelność jest niestety bardzo wysoka, nie udaje się uratować nawet 1 na 6 dzieci; 20 proc. dzieci, które przejdą IChM, zostaje trwale okaleczona. Do najcięższych powikłań należą ubytki skóry, mogące wymagać przeszczepów, amputacje palców czy nawet kończyn, niewydolność nerek; głuchota, padaczka, niedowłady kończyn; opóźniony rozwój intelektualny, trudności w nauce.
Najbliższe otoczenie chorego jest wysoce narażone na zakażenie, a w związku z tym musi poddać się profilaktyce poekspozycyjnej. Jest również inny aspekt zakażeń - rodzice są narażeni na stres spowodowany chorobą, muszą też zapewnić opiekę podczas powrotu dziecka do zdrowia (ograniczenia w życiu zawodowym, towarzyskim itp.).

Meningokokom można zapobiegać

Rozwój medycyny sprawia, że zakażeniom menigokokowym można zapobiegać. Skutecznym i bezpiecznym działaniem profilaktycznym są szczepienia ochronne. W Polsce za większość zachorowań odpowiadają meningokoki z grupy B. To właśnie przeciwko nim należy szczepić w pierwszej kolejności niemowlęta i małe dzieci. Szczepionkę można podawać już maluchom, które ukończyły 2 miesiące życia, jednak warto zaszczepić także starsze dzieci, gdyż na IChM można zachorować przez całe życie. Korzyści ze szczepienia są ogromne, a ewentualne odczyny poszczepienne łagodne (należą do nich np. gorączka, ból w miejscu wkłucia, senność czy rozdrażnienie). Szczepienie pozwala uchronić dzieci przed IChM, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, sepsą, a nawet śmiercią.