IBS – powszechne schorzenie

Szacuje się, że zespół jelita drażliwego jest jedną z najczęstszych chorób czynnościowych jelit. Częstość występowania IBS w populacji na świecie oceniono na 11 proc. Uważa się ponadto, że wiele przypadków może być niezdiagnozowanych, gdyż mimo uciążliwego charakteru choroby chorzy nie szukają pomocy lekarskiej . W Polsce na IBS cierpi 15–20 proc. społeczeństwa. Wszystkie dane mogą być niedoszacowane, gdyż nie ma precyzyjnych badań epidemiologicznych. IBS częściej diagnozowany jest u kobiet, nie musi to jednak świadczyć o większej zachorowalności, a tylko o tym, że częściej zgłaszają się one do lekarza.

Przyczyny IBS

Od wielu lat specjaliści próbują ustalić przyczynę IBS. W ostatnim czasie wskazywano na uwarunkowania genetyczne, przewlekły stres i nieodpowiednią dietę. Najnowsze publikacje naukowe najczęściej podają, że "przyczyna nie jest znana", a IBS-owi towarzyszą zaburzenia na osi mózg-jelito, wzmożenie czucia trzewnego (nadwrażliwość trzewna), zmniejszenie aktywności przywspółczulnego i wzmożenie aktywności współczulnego układu nerwowego, zaburzenie składu mikrobioty jelitowej, przebycie zakażenia przewodu pokarmowego (IBS poinfekcyjny; częściej występuje u kobiet, szczególnie przyjmujących wcześniej antybiotyki i z lękiem lub depresją w wywiadzie). Zauważono też, że u 70–90 proc. chorych występują zaburzenia psychiczne (m.in. zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe lub depresja).

Objawy IBS

Najnowsza klasyfikacja wyróżnia 4 postacie IBS: biegunkową – z częstszymi wypróżnieniami i rozluźnionym stolcem; zaparciową – z trudnościami z wypróżnieniem, uczuciem niepełnego wypróżnienia; mieszaną – gdy okresy biegunek i zaparć występują naprzemiennie; nieokreśloną – gdy nie można zakwalifikować pacjenta do żadnej z 3 powyższych grup. Objawami wszystkich postaci choroby są bóle brzucha. Jest to objaw konieczny do zdiagnozowania IBS. Ból najczęściej występuje w lewym dolnym kwadracie brzucha, może mieć różną postać (stały, nawracający, skurczowy, ostry), ale prawie nigdy nie budzi w nocy. Pozostałe objawy IBS to m.in. wzdęcia, śluz w kale, bóle głowy, zmęczenie, zaburzenia nastroju, lęki, depresja, częstomocz i zaburzenia miesiączkowania.

Rozpoznanie IBS

IBS lekarz rozpoznaje na podstawie wywiadu (rozmowy z pacjentem) i badania przedmiotowego (badania brzucha i per rectum). U osób z IBS wykonuje się również podstawowe badania diagnostyczne, najczęściej są to: morfologia krwi, CRP w surowicy lub OB, badania serologiczne w kierunku celiakii, kalprotektyna w kale (u chorych <45. r.ż. z biegunką, w celu wykluczenia nieswoistej choroby zapalnej jelit), kolonoskopia wskazana u osób w wieku powyżej 45. r.ż. bez objawów alarmowych oraz u chorych młodszych z objawami alarmowymi. W IBS nie zaleca się rutynowego badania kału na obecność pasożytów ani badania bakteriologicznego. Podstawą do rozpoznania IBS jest ból brzucha lub dyskomfort związany ze zmianą częstości oddawania lub konsystencji stolca, występujące dłużej niż 6 miesięcy.

Leczenie IBS

Leczenie IBS zmierza do złagodzenia objawów i polepszenia jakości życia pacjenta. Jest to tzw. leczenie objawowe, bo łagodzi objawy w odróżnieniu od leczenia przyczynowego, które likwiduje przyczynę (ta nie jest znana). Lekarz, w zależności od postaci choroby, może zalecić trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, makrogole (w postaci zaparciowej), rifaksyminę, loperamid i eluksadolinę (w postaci biegunkowej) oraz symetykon i dimetykon – substancje łagodzące wzdęcia . Należy pamiętać, że farmakologia jest tylko wsparciem procesu leczenia IBS.

Probiotyki w leczeniu IBS

Skuteczne w łagodzeniu bólu brzucha i objawów ogólnych IBS mogą okazać się dobrej jakości probiotyki[1]. Ważne, by były to produkty przebadane w danym wskazaniu i znajdujące się w wytycznych stosowania Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG). Takim preparatem jest suplement diety Vivomixx, którego skuteczność wykazano w badaniach, i który znajduje się w zaleceniach dla IBS. Vivomixx wspiera równowagę mikrobioty jelitowej dzięki zawartości formuły profesora Claudio De Simone (De Simone Formulation – DSF). DSF to 8 szczepów liofilizowanych żywych kultur bakterii, zawsze w tych samych proporcjach, wyhodowanych wedle tej samej chronionej patentem technologii. Nie zawiera składników modyfikowanych genetycznie, glutenu i laktozy.

Rola diety i aktywności fizycznej w leczeniu IBS

Regularna aktywność fizyczna przynosi poprawę samopoczucia chorym na IBS, pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit i stan psychiczny. Dieta w IBS powinna być bogata w błonnik rozpuszczalny (babka płesznik, lancetowata, jajowata, otręby owsiane, owies, siemię lniane) i uboga w FODMAP (ang. strict low-FODMAP diet): pszenica, żyto, jęczmień, jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie, nektarynki, morele, wiśnie, czereśnie, jeżyny, mango, arbuzy, wszystkie owoce suszone i z puszki, warzywa kapustne (kalafior, brokuł, kapusta, brukselka, jarmuż), warzywa cebulowe (cebula, por, czosnek), buraki, szparagi, karczochy, orzechy nerkowca, pistacje, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych (fasola biała i czerwona, ciecierzyca, groch, soja, soczewica, młody groszek), cukier i słodziki.

Wsparcie psychologiczne w leczeniu IBS

Ponieważ u znacznej liczby chorych występują zaburzenia psychiczne (depresja, lęki, obniżenie nastroju), jednym z zaleceń lekarskich w leczeniu IBS jest wsparcie psychologa. Zaleca się terapię u psychoterapeuty oraz trening relaksacyjny. Wsparcie psychologiczne jest szczególnie ważne, gdy leczenie powyżej 12 miesięcy nie przynosi poprawy. W leczeniu IBS bardzo ważna jest aktywna postawa pacjenta i podjęcie wysiłku (dieta, sport, terapia), który ma prowadzić do polepszenia samopoczucia. Dla powodzenia leczenia ważne jest utrzymanie wdrożonego stylu życia (diety, aktywności) nawet po ustąpieniu objawów.